ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଅର୍ଥ କଣ କାହିଁକି ଏହାକୁ କରାଯାଇଥାଏ? ଜାଣନ୍ତୁ ଏହାର ମହତ୍ତ୍ଵ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ହିନ୍ଦୁ ଜାଣିବା କଥା

ଗତ କିଛି ଦିନ ହେବ, ଆମେ 'ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା' ଶବ୍ଦ ବିଷୟରେ ବହୁତ ଶୁଣୁଛୁ। କିନ୍ତୁ ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପ୍ରକୃତରେ କ’ଣ ଏବଂ ଏହା କାହିଁକି କରାଯାଏ ତାହା ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଜାଣି ନଥିବେ।

ଧାର୍ମିକ ଗୁରୁଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ମୂର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପନ ସମୟରେ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ଜୀବନ୍ତ କରିବାର ପଦ୍ଧତିକୁ ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କୁହାଯାଏ। ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରାଣ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଜୀବନ ଶକ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅର୍ଥ ସ୍ଥାପନା କରିବା। ଏହିପରି, ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅର୍ଥ ଜୀବନ ଶକ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା। ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ମୂର୍ତ୍ତିର ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କାହିଁକି ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଏହାର ପଦ୍ଧତି କ’ଣ?

ସର୍ବପ୍ରଥମେ, ଯେଉଁ ଦେବୀ ଦେବତାଙ୍କର ପ୍ରତିମାର ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବ। ତାହାକୁ ଗଙ୍ଗା ଜଳ ଏବଂ ଅତି କମରେ 5 ଟି ପବିତ୍ର ନଦୀ ଜଳ ସହିତ ସ୍ନାନ କରାଯାଏ। ତା’ପରେ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ଏକ ସଫା କପଡ଼ାରେ ପୋଛି ଦିଆଯାଏ। ତା’ପରେ ମୂର୍ତ୍ତିଟିକୁ ନୂତନ ବସ୍ତ୍ର ଧାରଣ କରାଯାଏ। ତା’ପରେ ପ୍ରତିମାକୁ ଆସନରେ ବିରାଜମାନ କରାଯାଇ ଚନ୍ଦନର ଲେପ ଲଗାଯାଏ।

ଏହା ପରେ, ଏହାକୁ ବିଦ୍ଧି ଅନୁସାରେ ଶୃଙ୍ଗାର କରାଯାଏ ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରିବା ପରେ, ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପଦ୍ଧତିରେ ଏହାର ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଏ। ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମୂର୍ତ୍ତିଟି ସହରର ଏକ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭ୍ରମଣ କରିଥାଏ। ଏହା ଏକ ସାଧାରଣ ବିଦ୍ଧି। ଏଥିରେ ଜ୍ୟୋତିଷ ଶାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ରୀତିନୀତିର ପଣ୍ଡିତମାନେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟମ ସହିତ ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରନ୍ତି। ଭଗବାନଙ୍କ ଭୋଗ ଲଗାଯାଏ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେବତାଙ୍କ ପାଇଁ ଫୁଲ, ନବେଦ୍ୟ, ଭୋଗ ଅଲଗା ଅଲଗା ହୋଇଥାଏ।

ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ବିନା ମୂର୍ତ୍ତିର ପୂଜା ହୋଇନଥାଏ। ଯେଉଁ ଦେବତା ବା ଇଶ୍ୱରଙ୍କ ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଏ, ସେହି ବିଗ୍ରହ ସେହି ଦେବତା କିମ୍ବା ଇଶ୍ୱରଙ୍କ ସହିତ ସିଧାସଳଖ ସମାନ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ସମାନ ଅବତାର ରୂପ ଧାରଣ କରିଥାଏ। ଇଶ୍ବରଙ୍କ ଅବତାର ରୂପକୁ ପୂଜା କରିବାର ଏହା ହେଉଛି ସର୍ବୋତ୍ତମ ଉପାୟ। ମନ୍ଦିରରେ ଭଗବାନଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହାର ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ କରାଯାଇଥାଏ। କୁହାଯାଏ ଯେ ଏହା କରିବା ଦ୍ୱାରା ମୂର୍ତ୍ତି ଜୀବନ୍ତ ହୋଇ ପୂଜନୀୟ ହୋଇଯାଏ।